Τον Αύγουστο του 2017, την ίδια μέρα που έπρεπε να φύγω με τον Αμερικανό συνάδελφό μου για την Ελλάδα για άλλο ένα κεφάλαιο της επιτόπιας έρευνας μας, σταματήσαμε στο Μουσείο του Ρουμάνου Αγρότη για να του δείξω τις πρωτότυπες φωτογραφίες που τράβηξαν οι αδερφοί Μανάκια. Τότε ήταν που συνειδητοποιήσαμε ότι οι ακριβείς τοποθεσίες πολλών εικόνων έλειπαν από τους καταλόγους του μουσείου. Έτσι, αποφασίσαμε αμέσως να αλλάξουμε διαδρομή. Δύο μέρες αργότερα, ήμασταν στη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας.
Η φωτογραφία του Kρούσεβο – Crușuva στα βλάχικα – ήταν εύκολα αναγνωρίσιμη και είχε ημερομηνία: 15 Αυγούστου 1903. Απλώς έπρεπε να εντοπίσουμε το ακριβές σημείο από όπου την είχαν τραβήξει οι δύο αδελφοί.
Την ημέρα του Προφήτη Ηλία το 1903 οι κάτοικοι του Κρούσεβο εξεγέρθηκαν εναντίον των Οθωμανών και οι αδελφοί Μανάκια έφτασαν λίγο μετά την καταστροφή της πόλης για να απαθανατίσουν το γεγονός. Με εκείνη τη φωτογραφία στο χέρι, ξεκινήσαμε να περπατάμε μέσα στο Κρούσεβο για να βρούμε την αντίστοιχη τοποθεσία. Τη βρήκαμε γρήγορα, το πρόβλημα όμως που είχαμε ήταν ότι δεν μπορούσαμε να προσδιορίσουμε ακριβώς το σημείο, καθώς η γωνία των λήψεων που κάναμε ήταν είτε πολύ χαμηλή είτε πολύ υψηλή σε σύγκριση με την παλιά φωτογραφία. Συνειδητοποιήσαμε τότε ότι στο παλιό σημείο της λήψης υψωνόταν ένα ιδιόκτητο σπίτι – ένας αιώνας αλλάζει πολλά πράγματα.
Η πραγματική, βέβαια, έκπληξη για μένα ήρθε λίγο αργότερα, όταν συνειδητοποίησα ότι είχα τραβήξει τη φωτογραφία 114 χρόνια ακριβώς μετά τους αδελφούς Μανάκια, χωρίς να το έχω σχεδιάσει. Το Ιουλιανό ημερολόγιο ήταν ακόμη σε χρήση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1903. Ο υπολογισμός της διαφοράς των 13 ημερών φανέρωσε την επικάλυψη και, ταυτόχρονα, τη βαθιά συμβολική σύμπτωση που έζησα, καθώς επρόκειτο για την πρώτη φωτογραφία που ανασυνέθετα πάνω στα πρότυπα των αδελφών Μανάκια.
